امروزه به علت رشد افزون جمعیت و کاهش منابع آبی صرفه جویی در مصرف آب بسیار حائز اهمیت است. در پروسه زیستگرا مانند محوطه سازی باید با مدیریت و به کارگیری بهینه منابع آبی این بحران را کنترل کرد. مهندسان فضایی سبز در تلاش هستند؛ در چنین شرایطی میزان مصرف آب را به حداقل برسانند. کی از بهترین روش های آبیاری فضای سبز آبیاری قطره ای است که مصرف آب را در محوطه سازی به حداقل می رساند. در ادامه مقاله اطلاعات بیشتری در مورد آبیاری قطره ای در فضای سبز به دست می آورید.
آبیاری قطره ای چیست؟
همانطور که مستحضر هستید؛ هدف به کارگیری سیستم آبیاری قطره ای در فضای سبز کاهش مصرف آب است. از نام این سیستم معلوم است که در این روش آب به صورت قطره قطره به گیاه داده می شود. بنابراین هدر رفت آب در این سیستم به حداقل می رسد. جهت توزیع آب در فضای سبز، به روش قطره ای، لوله و قطره چکان های گوناگونی به کار می رود که هر یک با روش خاصی به گیاه آب رسانی می کنند. در ساده ترین روش سیستم آبیاری قطره ای فضای سبز، قطره چکان به کار نمی رود. بلکه در این روش شلنگ های شیار داری به کار می رود که مثل قطره چکان هستند و سبب صرفه جویی در هزینه نیز خواهد شد. این نکته نیز باید گفته شود که آبیاری قطره ای در فضای سبز در قیاس با روش های آبیاری سنتی موجب افزایش راندمان آب تا ۷۰ درصد، کاهش هزینه های انرژی تا ۵۰ می شود.
به کارگیری سیستم آبیاری قطره ای در فضای سبز کار بسیار ساده ای است. انتهای لوله های آبیاری با یک در پوش بسته شده و آب تحت فشار در طول لوله قرار می گیرد؛ در نهایت آب از طریق قطره چکان هایی که در شلنگ های قطره ای به کار رفته شده است، چکه کرده و به ریشه گیاه می رسد. شایان ذکر است؛ که در این سیستم لوله و شلنگ های گوناگونی از جنس آهن گالوانیزه یا پی‌وی‌سی به کار می رود، که بهترین آن ها از پلی اتیلن انعطاف پذیر ساخته شده است. یک نکته حائز اهمیت دیگر که باید بدانید، این است که با توجه به نوع گیاه یا نوع خاک لوله های آبیاری قطره‌ای امکان دارد روی خاک یا درون خاک به کار گرفته شوند.
انواع سیستم آبیاری قطره ای در فضای سبز
با توجه به آب و هوای ناحیه و الگوی فضای سبز انواع گوناگونی از سیستم آبیاری قطره‌ای قابل استفاده است، که در ادامه به چند مورد از پرکار برد ترین آن ها اشاره شده است:
سیستم یه طرفه: جهت آبیاری درخت یا بوته ها که فاصله های منظم دارند، این سیستم بهترین روش است.
سیستم دو ردیفی: برای آبیاری گیاهان و درختانی که نیازمند آب بیشتری هستند، این روش آبرسانی مناسب است زیرا به وسیله دو خط لوله به گیاه یا درخت آبرسانی می شود.
سیستم حلقه ای: در روش حلقه ای شلنگ آبیاری از مجاورت درخت عبور کرده و بعد به وسیله سه راهی شلنگ دیگری نیز به آن افزوده می شود که با قطره چکان ها به درختان آبرسانی می گردد.
سیستم زیر سطحی: فرایند کلی سیستم زیر سطحی مانند دو روش ابتدایی می باشد، اما در این سیستم شلنگ آبیاری در زیر خاک دفن می گردد.
اجزای سیستم آبیاری قطره ای در فضای سبز
در کل سیستم آبیاری قطره ای به غیر از نوار قطره ای، قطره چکانی و میکروابپاش، همگی دارای اجزای یکسانی هستند، که عبارتند از:
منبع آب: آبیاری قطره ای خانگی به وسیله منبع آب شهری، حوضچه یا آب زیرزمینی به راحتی و فقط با متصل شدن به شیر آب استاندارد به گیاهان آب رسانی می کند. شایان ذکر است که آب هایی که دارای مقدار آهن زیادی هستند؛ برای روش آبیاری قطره ای قابل قبول نیستند. زیرا با گذشت زمان موجب مسدود شدن قطره چکان ها می شوند.
سیستم پمپاژ: برای استفاده از آبیاری قطره ای در مقیاس های وسیع مانند زمین های کشاورزی نیاز به یک سیستم پمپاژ جهت انتقال آب به منطقه کاشت می باشد. از سیستم های پمپاژ گازی، دیزلی یا الکتریکی و حتی انرژی خورشیدی می توان استفاده کرد. به طوری کلی باید گفته شود، با توجه به اینکه روش آبیاری قطره ای جز سیستم های کم فشار محسوب می شود، حتی می توان به وسیله نیروی گرانشی خطوط قطره ای را تحت فشار قرار داد.
لوله های خط اصلی: لوله های انعطاف پذیر که در این سیستم استفاده می شوند به طور معمول قطر آن ها یک دوم اینچ می باشد. در روش آبیاری قطره ای لوله های اصلی در ابتدای مزرعه قرار گرفته و نوارهای قطره‌ای با زاویه ی ۹۰ درجه به آن ها متصل و به داخل مزرعه برای آبیاری امتداد پیدا می کند.
نوار قطره ای یا لوله قطره ای: نوار قطره ای با لوله قطره ای تفاوت دارد، اما هر دوی آن ها از لوله اصلی خارج می گردند. در واقع شلنگ های آبیاری که دارای شکاف هایی جهت خروج آب هستند، نوار قطره‌ای نام دارند. اما لوله های قطره‌ای دارای قطره چکان هایی هستند که در هر نقطه از شلنگ تعبیه شده اند.
تنظیم کننده فشار: آبیاری قطره ای فضای سبز جز سیستم های کم فشار محسوب می شود، اما بیشتر منابع آب یا پمپ ها فشار بسیار بالایی دارند، بنابراین نیاز به یک تنظیم کننده فشار جهت جلوگیری از نشتی خطوط آبیاری می باشد.
فیلتراسیون: جهت حذف رسوبات، کثیفی و مواردی که سبب مسدود شدن قطره چکان ها یا شکاف های لوله های آبیاری می شود، استفاده از فیلتراسیون الزامی است. لازم به ذکر است که اگر آب از نهر، حوضچه یا خندق آبیاری تهیه می شود به کارگیری فیلتراسیون بسیار ضروری است. در چنین مواقعی امکان دارد کشاورز فیلتر های بزرگ و قوی تری روی پمپ نصب کند.
انژکتور شیمیایی: یکی از مزایای قابل توجه سیستم آبیاری قطره ای انتقال آب و مواد مغذی مورد نیاز گیاه به صورت همزمان می باشد. با استفاده از انژکتور های شیمیایی می توان کود یا مواد شیمیایی که گیاه به آن نیاز دارد را با آب ترکیب کرده و به وسیله خطوط قطره ای به آن ها انتقال داد.
برای آبیاری درختان انژکتور ها جز قسمت های مهم سیستم آبیاری محسوب می شوند، زیرا درختان در مقایسه با سایر گیاهان نیازمند رسیدگی بیشتری هستند. بنابراین با استفاده از انژکتور می توان به طور همزمان با آبرسانی، سایر مواد لازمه درخت را به آن انتقال داد.
جلوگیری از جریان برگشتی: در سیستم آبیاری قطره ای از جریان برگشتی جلوگیری می شود. در واقع اگر کشاورزان از یک منبع آشامیدنی آب تهیه کنند، با استفاده از سیستم آبیاری قطره ای مانع از بازگشت آب به منبع می شوند.
به طور کلی در این سیستم موانعی برای جلوگیری از بازگشت جریان آب به کار گرفته شده است.
کنترل کننده سیستم: در به روز ترین روش آبیاری قطره ای فضای سبز از یک کنترلر قابل برنامه ریزی استفاده می شود که روی میزان آب ارسالی نظارت دارد و در صورت نیاز آن را خاموش و روشن می کند. لازم به ذکر است که با توجه به پیشرفت علم و فناوری کنترل کننده های جدیدی تولید شده اند. به طور مثال امروزه سیستم های جدیدی طراحی شده که با توجه به میزان رطوبت زمین ابیاری درختان و گیاهان را انجام می دهد، که به میزان زیادی به صرفه جویی در آب کمک می کند.
مزایای آبیاری قطره ای در فضای سبز
با به کارگیری آبیاری قطره‌ای به میزان زیادی در مصرف آب و انرژی صرفه جویی می شود. همانطور که در موارد قبلی نیز گفته شد، این روش در مقایسه با روش های آبیاری سنتی به میزان قابل توجهی کم مصرف تر است و با توجه به اینکه برای این روش نیاز به فشار کمی است، در مصرف انرژی نیز صرفه جویی می شود. همچنین اگر سیستم آبیاری قطره ای در فضای سبز، با انژکتور ترکیب گردد، کشاورزان می توانند به صورت دقیق در مصرف آفت کش و کود صرفه جویی داشته باشند.
همچنین آبیاری قطره‌ای در فضای سبز موجب فزایش کیفیت و عملکرد محصولات می شود. با توجه به اینکه در روش آبیاری قطره ای آب در نزدیک ترین ناحیه به ریشه منتقل می گردد، از ایجاد عوامل بیماری زا و آفات گیاهان جلوگیری کرده که همین امر موجب حفظ سلامت گیاه می شود و کشاورزان می توانند برداشت قابل ملاحظه ای داشته باشند. یکی دیگر از مهم ترین مزایای آبیاری قطره ای قابل تطبیق بودن آن است، در واقع می توان این سیستم را با توجه به هر اندازه و شکلی از زمین اجرا کرد.
نتیجه گیری
امروزه یکی از بزرگترین نگرانی های انسان کمبود منابع آبی است. در حالی که در صنایع حیاتی مانند مواد غذایی مصرف آب اولین اولویت را دارد. بنابراین نمی توان از مصرف آب در طراحی فضای سبز و محوطه سازی چشم پوشی کرد. با استفاده از روش آبیاری قطره‌ای در کشاورزی، باغ داری و فضای سبز می توان به میزان قابل توجهی از هدر رفت آب جلوگیری کرد. به جرات می توان گفت که سیستم آبیاری قطره ای یکی از بهترین سیستم های انتقال آب و مواد مغذی گیاهان و درختان است. در روش آبیاری قطره ای در فضای سبز مواد لازم به مقادیر مناسب و در زمان مشخص به طور مستقیم به ریشه گیاه انتقال می یابد. بنابراین گیاهان تمام مواد لازمه که برای رشد بهینه به آن نیازمند هستند؛ را در یک بازه زمانی مشخص دریافت خواهند کرد.