همانطور که میدانید آب مایه ی حیات است و همیشه به عنوان عنصری حیاتی برای تمام موجودات شناخته شده اما امروزه ما با کاهش آب شیرین مواجه شده ایم به همین جهت استفاده از روان آب ها برای مقابله با بحران کم آبی یک راهکار مهم محسوب میشود.
در مناطق با آب و هوای خشک که دسترسی به آب شیرین وجود ندارد، باید از منابع آب باران استفاده کرد. یکی از روش‌های مقابله با کم آبی در گسترش فضای سبز، استفاده از روان آب ها است. کم کردن میزان نفوذ پذیری آب باران در زمین و جمع آوری آن برای استفاده‌های دیگر، بهترین روش حفظ و مصرف منابع آب طبیعی می‌باشد.
در این مقاله می‌خواهیم در مورد اهمیت جمع آوری روان آب ها و استفاده از آن در طراحی و اجرای فضای سبز صحبت کنیم اما قبل از هر چیزی برای بهتر فهمیدن مطلب اول به شناسایی روان آب ها میپردازیم
روان آب ها سطحی چیست
در هنگام بارش باران یک میزان از آبی که باریده شده به درون درختان و گیاهان ریخته شده و جذب آنها میشود این عمل برگاب می نامند، قسمت دیگری از باران باریده شده هم جذب خاک می شود که این عمل را هم نفوذ می نامیم.
اما وقتی که آب باریده شده از حجم نفوذ پذیری خاک بالاتر میرود دیگر جذب خاک نمیشود و مانند آب جاری در سطح زمین باقی می ماند که به آن روان آب ها میگویند این روان آب ها از طریق آبراه ها و جوی ها وارد رودخانه ها می شوند این میزان روان آب ها قابل اندازه گیری هستند .
اهمیت جمع آوری آب باران
در مناطق با آب و هوای خشک میزان بارندگی سالانه بسیار کم است. ولی آب جمع آوری شده از دامنه تپه‌ها و کوه‌ها میتواند منبع مناسبی برای تامین آب مورد نیاز فضای سبز منطقه باشد. مثلا فرض کنید به مدت 4 تا 5 ساعت یک بارش 10 میلی متری وجود داشته باشد. آب حاصل از جمع آوری این بارندگی، حوضچه‌ای با حجم 30 هزار متر مکعب است.
البته جمع آوری آب باران و استفاده از آن حدود 4 هزار سال قدمت دارد. در گذشته صحرانشینان با صاف کردن تپه‌ها، آب باران را برای تامین آب زراعت خود جمع می‌کردند. شاید برای‌تان جالب باشد بدانید مردم در گذشته با ایجاد یک شبکه پیچیده آبگیر، آب مورد نیاز وسعت زیادی از کشت خود را تامین می‌کردند.
در استرالیا در یکی از مناطق خشک و گرمسیر با میزان بارندگی 300 میلی متر در سال، آب مورد نیاز خانوار را تامین کرده‌اند. به طور کلی می‌توان گفت که در مناطقی که ویژگی‌های زیر را دارند، بهتر است آب باران جمع آوری شود:
- نبودن منابع آبی
- کافی نبودن میزان آب منطقه
- دور بودن منابع آبی منطقه
- پرهزینه بودن منابع آبی در منطقه
- شوری بیش از حد آب منطقه به طوری که قابل استفاده برای حیوانات نیز نباشد و در صورت آبیاری میزان شوری خاک را بالا ببرد.
همچنین شما میتوانید با بررسی و در نظر گرفتن آب و هوای منطقه خودتان یک برنامه ریزی مناسب برای جمع آوری آب داشته داشتید
شرایط جمع آوری آب باران
برای جمع آوری آب باران باید شرایط خاص آن در نظر گرفته شود که در ادامه هر یک از آنها را توضیح می‌دهیم:
ویژگی منطقه از نظر میزان باد، شدت تابش نور خورشید و متوسط میزان بارندگی
نوع خاک از نظر میزان نفوذپذیری آب در آن، میزان فرسایش خاک و قابلیت جاری شدن آب بر روی سطح خاک
بررسی وضعیت توپوگرافی منطقه مخصوصا شیب و جهت طبیعی جریان آب در ارتفاعات
چگونگی پوشش گیاهی منطقه
روش‌های جمع آوری آب باران
تا اینجا در مورد اهمیت جمع آوری آب باران و شرایطی که باید برای انجام آن بررسی شود، صحبت کردیم. در ادامه مهم‌ترین روش‌های جمع آوری آب باران را به شما می‌گوییم:
تغییر یا اصلاح سطح زمین
اصلاح و تغییر سطح زمین با انجام عملیاتی بر روی خاک انجام میشود تا میزان نفوذ آب در آن کمتر شود. این روش که ساده‌تر از دیگر روش‌ها می‌باشد، به شکل‌های مختلفی انجام میشود که در ادامه آنها را نام می‌بریم:
صاف کردن زمین و ایجاد ناهمواری و جوی‌ها
تقسیم کردن زمین به قطعات با عرض 9 متر
ایجاد پستی و بلندی‌های زیاد در سطح زمین و شیب دادن به سطوح مرتفع
روش پوشاندن سطح خاک
در این روش با استفاده از مواد پوششی همچون خاک رس، مواد مصنوعی و مواد شیمیایی، از نفوذ آب در زمین جلوگیری میشود. در ادامه روش‌های مختلف پوشش سطح خاک را برای شما توضیح خواهیم داد:
- وقتی مواد مصنوعی برای پوشش سطح زمین در دسترس نباشند یا هزینه‌بر باشند، از خاک استفاده میشود.
- برای پوشاندن سطح خاک با مواد مصنوعی از موادی همچون فلزات، مواد پلاستیکی، قیر، پلی اتیلن و دیگر مواد استفاده می‌گردد.
- انواع مواد شیمیایی که برای پوشاندن سطح خاک مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از موم، سیلیکون، لاتکس و پارافین جامد.
- همچنین شما میتوانید از روش های آسان تر زیر هم برای جمع آوری آب باران استفاده کنید.
- ساختن سد ها ،حوضچه ، چاه ها و کانال ها و استفاده از سیستم های سقفی مانند ساخت لوله یا حوضچه ها بالای سقف خانه ها ، روش هایی هستند که برای جمع آوری آب باران مخصوصا در مناطقی که به صورت فصلی باران می بارد میتواند راهکار بسیار خوبی باشد .
جمع‌بندی
امروز در مورد یکی از مهم‌ترین مسائل آبیاری فضای سبز در شهرهای با آب و هوای خشک صحبت کردیم. چون میزان بارندگی در این مناطق بسیار کم است، بهترین راه فراهم کردن بستری برای ایجاد روان آب‌ها است.
رایج‌ترین روش‌های جمع آوری روان آب‌ها را توضیح دادیم. نکته‌ای که باید به آن اشاره کنیم استفاده از موزاییک، سرامیک و سنگ برا پوشاندن سطح خاک در زمین‌های با متراژ کم است. البته این روش برای زمین‌های وسیع از نظر اقتصادی به صرفه نخواهد بود. امیدواریم این مقاله سوالات شما را در مورد جمع آوری روان آب‌ها و استفاده از آن در فضای سبز پاسخ داده باشد.