یکی از مهم‌ترین المان‌های زیباسازی شهرها، فضاهای سبز در آن‌ها است. اکثر مناطق کشورمان خشک و نیمه خشک هستند و به خاطر تبخیر زیادی که خاک این مناطق دارند، اصطلاحا شور هستند.
سوالی که مطرح میشود این است که زیباسازی شهری در کشورمان با فضای سبز در شرایط کمبود آب و شوری خاک چگونه باید انجام شود؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که برای مناطق با شوری خاک، باید از گیاهان مقاوم به شوری خاک استفاده شود.
در این مقاله می‌خواهیم 15 مورد از گیاهان مقاوم به شوری را به شما معرفی کرده و کاربرد آن‌ها را در طراحی و اجرای فضای سبز بررسی کنیم.
لیست گیاهان مقاوم به شوری
ما در این مقاله لیستی از گیاهان مقاوم به شوری را ذکر کرده ایم که این گیاهان را مهندسان فضای سبز می توانند در طراحی و اجرای فضای سبز در مناطق کم آب استفاده بکنند، بهتر است انواع گیاهان مقاوم به شوری را نیز بشناسیم. در ادامه نام دو تا 15 گیاه که در خاک شور رشد می کنند آشنا خواهیم شد. لیست گیاهان مقاوم به شوری شامل:
| شماره | نام گیاه | ویژگی‌های برجسته | کاربرد در فضای سبز |
|---|---|---|---|
| 1 | کاکتوس (اپونتیا، سرئوس) | مقاوم به خشکی، گل‌دار، میوه‌دار | باغ‌های صخره‌ای، حاشیه‌ها |
| 2 | اقاقیا | گل‌های ارغوانی، رشد سریع | ایجاد سایه، پوشش گیاهی |
| 3 | درخت توت | میوه‌دار، مقاوم به شوری | باغ‌های میوه، فضای سبز شهری |
| 4 | زبان گنجشک | خواص درمانی، مقاوم به شوری | باغچه‌های دارویی، فضای سبز |
| 5 | درختچه توری | گل‌های زیبا، مقاوم به شوری | طراحی فضای سبز |
| 6 | اونوترا دورنگ (گل مغربی) | گل‌های رنگارنگ، مقاوم به خشکی و نور | طراحی فضای سبز |
| 7 | مروارید درختی سفید | گل‌دار، مقاوم به شوری و کم‌آبی | باغچه‌های خانگی، فضای سبز |
| 8 | آکالیف | رنگ‌های زیبا، مقاوم به شرایط سخت | پوشش گیاهی، حاشیه‌ها |
| 9 | استاکیس (گوش بره) | برگ‌های نقره‌ای، مقاوم به بیابان | باغ‌های صخره‌ای، پوشش زمینی |
| 10 | پیچ اناری | گیاه رونده، رشد سریع | پوشش دیوارها، آلاچیق |
| 11 | اکالیپتوس | رشد سریع، مقاوم به شوری | بادشکن، فضای سبز |
| 12 | کاج تهران | مقاوم به نوسانات دما، کم‌آبی | فضای سبز، پارک‌ها |
| 13 | پنج انگشت | خواص درمانی، مقاوم به شوری | باغچه‌های دارویی |
| 14 | گل طاووسی | سازگاری با آب و هوای خشک | باغچه‌های خانگی، فضای سبز |
| 15 | بومادران و آرتمیزیا | مقاوم به آتش‌سوزی، پوشش زمینی | تثبیت خاک، باغ‌های صخره‌ای |
انواع کاکتوس
کاکتوس‌ها از دیگر گونه‌های گیاهان مقاوم به شوری هستند که مناسب پرورش در مناطق بیابانی و کم آب می‌باشند. معروف‌ترین گونه‌های کاکتوس اپونتیا و سرئوس هستند که نوع اپونتیا میوه هم می‌دهد و از این نظر طرفداران بیشتری دارد.
اقاقیا
اقاقیا یکی از گیاهان مقاوم به شوری است که به خاطر داشتن گل‌های ارغوانی رنگ، یکی از پرکاربردترین پوشش‌های گیاهی برای فضای سبز به حساب می‌آید.
درخت توت
این درخت که پای ثابت درخت‌های میوه‌دار مناطق بیابانی است، بسیار مقاوم بوده و نیاز کمی به آبیاری دارد. میوه‌های شیرین و گاهی ترش این درخت از محبوب‌ترین محصولات اواخر بهار هستند که طرفداران‌شان را به خارج از شهرها می‌کشانند.
زبان گنجشک
درخت زبان گنجشک که با نام ملکه گیاهان نیز شناخته میشود، خواص درمانی زیادی در طب سنتی ایرانی دارد. از برگ‌های این گیاه در درمان سنگ کلیه و مثانه، ناباروری، رفع مشکلات قاعدگی و … استفاده میشود.
درختچه توری
درختچه توری یکی دیگر از گیاهان مقاوم به شوری خاک است که با گل‌های زیبایی که دارد یکی از گیاهان مناسب برای طراحی و اجرای فضای سبز می‌باشد.
اونوترا دورنگ
اونوترای دو رنگ یا گل مغربی یکی دیگر از گیاهان مقاوم به شوری خاک است که در برابر کم آبی و نور زیاد مقاومت بالایی دارد. تنوع رنگ این نوع از گیاهان گل‌دار باعث شده تا از آن برای طراحی فضای سبز استفاده شود.
گیاه مروارید درختی سفید
گیاه مروارید درختی سفید یا مروارید سفید یک گیاه گل‌دار است که نسبت به شوری خاک و کم آبی مقاومت زیادی دارد.
آکالیف
رنگ زیبا و همچنین مقاومت زیاد این گیاه، آن را به یکی از پرکاربردترین پوشش‌های گیاهی در مناطق خشک کشورمان کرده است.
استاکیس
استاکیس یا گوش بره از خانواده نعناسان است و گونه‌های بومی آن مخصوص مناطق بیابانی ایران می‌باشد. این گیاه برگ‌های نقره‌ای رنگ و پهنی دارد که مقاومت زیادی در شرایط آب و هوایی بیابانی دارد.
پیچ اناری
گیاه پیچ اناری یکی از انواع گیاهان رونده با سرعت رشد نسبتاً زیاد است. ساقه‌های این گیاه با ریشه‌های هوایی که دارد به دیگر اجسام چسبیده و خود را بالا می‌کشد.
اکالیپتوس
اکالیپتوس یکی از مقاوم‌ترین پوشش‌های گیاهی مناسب مناطق بیابانی است که نیاز به آبیاری خاصی ندارد. ریشه این گیاه رونده است و رشد زیادی در تمام فصل‌های سال دارد و از گیاهان مقاوم به شوری محسوب می شود.
کاج تهران
کاج تهران یکی از پوشش‌های گیاهی مناسب مناطق بیابانی است که نسبت به نوسان دما سازگار بوده و به کم‌آبی مقاوم است. این گیاه در خاک‌های ژرف رسی رویش زیادی دارد و تقریباً همه ساله بذر می‌دهد و از گیاهان مقاوم به شوری است.
گیاه پنج انگشت
گیاه پنج انگشت یکی از گیاهان مناطق بیابانی است و همچنین از گیاهان مقاوم به شوری است که خواص درمانی زیادی در طب سنتی برای آن بیان کرده‌اند. از جوشانده این گیاه می‌توان برای درمان بیماری‌های زنان و رفع مشکلات قاعدگی استفاده کرد.
گیاه طاووسی
گل طاووسی به خاطر سازگاری با آب و هوای مناطق بیابانی، یکی از بهترین گزینه‌ها برای فضای سبز به حساب می‌آید.
بومادران و آرتمیزیا
گیاه بومادران که یکی دیگر از گیاهان گل‌دار و از گیاهان مقاوم به شوری خاک است، بافت خشنی داشته و سطح زمین را می‌پوشاند. گیاه آرتمیزیا هم که نسبت به آب و هوای مناطق بیابانی تحمل بالایی دارد، بافت مخملی و زیبایی دارد.
مهم‌ترین ویژگی این گیاه، مقاومت در برابر آتش‌سوزی است، به طوری که برای خاموش کردن آتش‌سوزی‌ها جنگل از دسته‌های بزرگ آن استفاده می‌کنند.
معنای شوری خاک چیست؟
نمک یکی از مهم‌ترین عناصری است که به صورت طبیعی در خاک وجود دارد. در برخی مناطق میزان وجود این ماده در خاک بیش از حد استاندارد می‌باشد که اصطلاحا به آن Soli Salinity یا شوری خاک می‌گوییم.
شوری خاک بیشتر در مناطق خشک یا نیمه خشک دیده میشود. البته در مناطق مرطوب و نیمه مرطوب هم که خاک در مجاورت سواحل، تحت تاثیر نمک قرار دارد نیز شوری خاک وجود دارد.
زمانی که Ph یا Ec خاک بیش از حد استاندارد باشند و کودها و سم‌ها با سرعت زیادی بلوکه شوند، این خاک شور محسوب میشود. شوری خاک یکی از مشکلات بزرگ در کشاورزی است، زیرا اکثر محصولات زراعی در این نوع خاک رشد نمی‌کنند. طبق تحقیقات صورت گرفته، حدود ۷/۳۳ میلیون هکتار از اراضی کشاورزی ایران با مشکل شوری خاک رو به رو هستند.
با افزایش سدیم در خاک، ذرات هوموس و رس انتشار پیدا کرده و یک لایه متراکم را در زیر خاک تشکیل می‌دهند. این اتفاق مانع از رسیدن غذا و اکسیژن به ریشه گیاه میشود و رشد گیاه را دچار اختلال می‌کند.
بنابراین تعادل یونی خاک بهم می‌خورد و گیاه نمی‌تواند آب کافی جذب کند. با تکرار این اتفاق، نمک موجود در خاک افزایش می‌یابد و اصطلاحا می‌گویند خاک دچار شوری شده است.
دلایل ایجاد شوری خاک
دلایل طبیعی و مصنوعی زیادی را می‌توان به عنوان علت شوری خاک بیان کرد. شوری خاک ممکن است به خاطر برخی اتفاقات طبیعی همچون خشکی دریاها و اقیانوس‌ها، خشکسالی و هوا زدگی معدنی باشد.
همچنین اتفاقات مصنوعی مثل استفاده اشتباه از کودهای حیوانی، مصرف بیش از حد نمک جاده، آبیاری اشتباه و … نیز باعث شوری خاک می‌شوند. عوامل دیگری که در شوری خاک تاثیر دارند عبارتند از:
- استفاده زیاد از کود
- آبیاری خاک با آب شور
- تکرار طولانی مدت یک کشت
- شخم نزدن
- عدم زهکشی خاک
به گفته سایت :phycoterra.com
Soil salinity is the amount of dissolved salt in soil. Soil salinity issues occur when soluble salts begin to accumulate in the root zone. When soluble salts accumulate in the root zone, water and nutrient uptake can be inhibited, which is detrimental to crop production, the environment, and yields
شوری خاک مقدار نمک محلول در خاک است. مشکلات شوری خاک زمانی رخ می دهد که نمک های محلول در ناحیه ریشه شروع به تجمع می کنند. هنگامی که نمک های محلول در ناحیه ریشه جمع می شوند، جذب آب و مواد مغذی را می توان مهار کرد که برای تولید محصول، محیط زیست و عملکرد مضر است.
تشخیص خاک شور
حالا که با دلایل ایجاد شوری در خاک آشنا شدیم، این سوال مطرح میشود که چگونه می‌توانیم شوری خاک را تشخیص دهیم؟ برای تشخیص شوری خاک یک منطقه می‌توانیم از دو راه استفاده کنیم.
یک روش این است که نمونه‌ای از خاک را آزمایش کنیم یا این که با توجه به علائم ظاهری خاک، شوری آن را تشخیص دهیم. از جمله مهم‌ترین علائم ظاهری شوری خاک عبارتند از:
- تشکیل بافت سفید در خاک
- رنگ پریدگی برگ‌های گیاه
- خشکی و سوختگی حاشیه برگ گیاه
- توقف رشد گیاه و سوختن میوه‌ها
- رشد نامتعارف ساقه‌ها به صورت طولی و نازک شدن آن‌ها
ما در مجموعه گروه طراحی آیسان خلیلی آذر با استفاده از کارشناسان مجرب و با تجربه، مشاوره های مختلف در جهت طراحی و اجرای فضای سبز را به متقاضیان خود ارائه می دهیم