صمغ یا شیره درخت مایع‌ای است که در دل درخت تولید می‌شود. این مایع بسته به شیره یا صمغ بودن و نوع درخت غلظت متفاوتی دارند. همچنین رنگ آن‌ها شفاف یا کمی تیره است.
صمغ برخی درختان خواص و ویژگی‌های منحصر به فردی دارد که قابلیت خوراکی یا مصرف دارویی دارند. این شیره نقشی مهم و حیاتی در سلامت درخت داشته و مکانیسم دفاعی درخت در برابر عوامل خطر ساز بیرونی است.
ترکیبات شیره و صمغ درختان بسته به نوع درخت و شرایط محیط تفاوت‌هایی دارد. ما امروز در این مقاله قصد داریم تا در مورد ۶ تا از مهمترین فواید شیره درخت صحبت کنیم.
چرا شیره درخت بیرون می‌آید؟
یکی از سوالاتی که همواره وجود دارد این است که چرا شیره درختان به بیرون تراوش می‌کند؟ شیره درختان عموما توسط پوست چوبی که وظیفه تولید دی اکسید کربن را دارد، جریان پیدا می‌کند. در برخی موارد دی اکسید کربن باعث بالا رفتن فشار درون درخت می‌شود.
فشار بالای درون درخت باعث می‌شود که شیره حرکت کرده و از منافذ و قسمت‌های زخم دیده درخت خارج شود. البته حرکت و خروج شیره از درخت ممکن است به دلیل افزایش دما هم باشد.
در ابتدای فصل بهار زمانی که درختان هنوز در حالت خواب هستند، تغییر دما ناگهانی اتفاق می‌افتد. این تغییر دما باعث می‌شود تا شیره درون درخت حرکت کرده و از منافذ درخت خارج شود. در واقع با گرم شدن هوا فشار درون درخت افزایش یافته و باعث تراوش شیره و صمغ درخت به بیرون می‌شود.
ترکیبات شیره و صمغ درخت از چیست؟
همان طور که تا اینجا گفتیم شیره یا صمغ درخت یک مایع شفاف یا تیره است که درون درخت وجود دارد. این مایع بر اثر عواملی حرکت کرده و به بیرون تراوش می‌کند. ترکیبات شیره درختان تفاوت زیادی با یکدیگر دارد. اما به طور کلی شیره درختان از مواد زیر تشکیل شده است:
| ردیف | ترکیب موجود در شیره درخت | نقش و ویژگی‌ها |
|---|---|---|
| 1 | مواد معدنی | شامل کلسیم، منیزیم، پتاسیم و…؛ تأمین عناصر ضروری برای رشد و حفاظت درخت |
| 2 | پلی‌ساکاریدها | ایجاد غلظت و چسبندگی در شیره، ساختاردهنده اصلی شیره |
| 3 | اسیدهای چرب | دارای خاصیت ضد التهابی و ضد میکروبی، محافظت از محل زخم درخت |
| 4 | آنتی‌اکسیدان‌ها | جلوگیری از فساد و اکسیداسیون، محافظت از ترکیبات شیره |
| 5 | ترپن‌ها | ایجاد عطر و طعم خاص، نقش در دفاع شیمیایی در برابر حشرات و میکروارگانیسم‌ها |
مواد معدنی
شیره برخی درختان شامل برخی مواد معدنی مانند کلسیم، منیزیم، پتاسیم و… هستند.
پلی ساکاریدها
پلی ساکاریدها ملکول‌های بزرگ زنجیره‌ای هستند که قسمت عمده‌ای از شیره درختان را تشکیل می‌دهند. این ماده باعث چسبندگی و غلیظ شدن شیره درختان می‌شود.
اسیدهای چرب
اسیدهای چرب در شیره درختان خاصیت ضد التهابی و ضد میکروبی ایجاد می‌کنند.
آنتی‌اکسیدان‌ها
آنتی‌اکسیدان‌ها بخش دیگری از مواد تشکیل دهنده شیره درختان هستند. این مواد از شیره درختان در برابر فساد و اکسیداسیون محافظت می‌کنند.
ترپن‌ها
ترپن‌ها نوعی مواد آلی هستند که عطر و طعمی خاص به شیره درختان می‌بخشند.
آشنایی با انواع صمغ درختان و خواص آن‌ها
تنه درختان مختلف حاوی صمغ یا شیره است که با توجه به نوع درخت، ویژگی‌های مختلفی دارد. در ادامه ۵ مورد از انواع صمغ درختان و گیاهان را به همراه خواص‌شان به شما معرفی خواهیم کرد:
صمغ زردآلو
صمغ یا شیره زردآلو که از درخت زردآلو به وجود می‌آید، خواص زیادی دارد. این شیره خواص ضد التهابی و ضد سرفه داشته و برای درمان مشکلات گوارشی و سرماخوردگی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
صمغ عربی
صمغ عربی یکی از شیره‌های پر فایده درختان است که از درخت اقاقیا به وجود می‌آید. این شیره در آشپزی و پخت شیرینی‌جات کاربرد زیادی داشته و یک شیرین کننده طبیعی است. شیره درخت اقاقیا به دلیل دارا بودن فیبر بالا و پری بیوتیک بودن به سلامت دستگاه گوارش هم کمک می‌کند.
صمغ سقز
صمغ سقز یکی دیگر از شیره‌های درختان است که خواص بسیار زیادی دارد. این شیره که خواص ضد التهابی، ضد میکروبی و ضد عفونی کننده دارد برای درمان بیماری‌های دهان و دندان مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته صمغ سقز برای درمان مشکلات گوارشی هم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
صمغ کندر
صمغ کندر که شیره درخت کندر می‌باشد، طعمی تند و تلخ دارد. این شیره دارای خواص ضد التهابی و درد و اضطراب را کاهش می‌دهد. از این شیره در طب سنتی برای درمان آرتریت، اضطراب و سردرد استفاده می‌شود.
صمغ کتیرا
صمغ کتیرا که از درخت کتیرا به دست می‌آید کاربردهای زیادی در صنایع غذایی دارد. از این شیره به عنوان یک تثبیت کننده و امولسیفایر استفاده می‌شود. این صمغ خواص ضد التهابی و ضد سرفه داشته و برای درمان سرماخوردگی هم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
علاوه بر این ها ما به نقل از سایتwww.thespruce.com انواع صمغ های دیگر درختان را آورده ایم:
Blue Gum (Eucalyptus globulus):The blue gum (Eucalyptus globulus), also known as the common eucalyptus, is the most frequently planted eucalyptus in the world. The shabby-barked tree has blue-green leaves and a distinctive menthol scent common to many gum species.
This towering specimen produces flammable litter on the ground and thus is a notable danger in areas prone to wildfires. In some places (especially California), the blue gum is considered invasive, and planting it is discouraged.
صمغ آبی (اکالیپتوس گلوبولوس): صمغ آبی ( Eucalyptus globulus ) که با نام اکالیپتوس معمولی نیز شناخته می‌شود، رایج‌ترین اکالیپتوس کاشته شده در جهان است. این درخت با پوست زرد و رنگ‌پریده، برگ‌های سبز-آبی و رایحه‌ی منتول متمایزی دارد که در بسیاری از گونه‌های صمغ مشترک است.
این نمونه‌ی بلند، زباله‌های قابل اشتعال روی زمین تولید می‌کند و بنابراین خطر قابل توجهی در مناطقی است که مستعد آتش‌سوزی‌های جنگلی هستند. در برخی مناطق (به‌ویژه کالیفرنیا)، صمغ آبی مهاجم محسوب می‌شود و کاشت آن توصیه نمی‌شود.
شیره‌های خوراکی کدامند؟
در بین شیره یا صمغ گیاهان، دو مورد از نوه خوراکی هستند که در ادامه هر یک را توضیح خواهیم داد:
شیره خرما: شیره خرما هم یکی دیگر از صمغ‌های خوراکی است که منبعی غنی از آهن و ویتامین B است. این صمغ را می‌توان به عنوان یک منبع غنی از انرژی طبیعی به حساب آورد.
شیره افرا: این نوع صمغ گیاهی، طعمی دلچسب دارد و از آن می‌توان به عنوان جایگزین مناسبی برای شکر در پخت و پز و تهیه شیرینی جات استفاده کرد. در ادامه خواص دارویی این شیره گیاهی را به شما خواهیم گفت.
فواید معدنی شیره افرا برای سلامتی
شیره درخت افرا علاوه بر خواص انرژی‌زایی، فواید زیادی برای سلامتی انسان دارد. این شیره گیاهی مقادیر بالایی از منگنز را دارد که نقش مهمی در سلامت استخوان‌ها ایفا می‌کند.
همچنین مواد معدنی دیگر موجود در این نوع صمغ همچون روی، مس، کلسیم، آهن، منیزیم و پتاسیم، باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود و از بروز بیماری‌های مختلف جلوگیری می‌کند. با این حال به خاطر کالری بالای این شیره، باید تعادل را در مصرف آن رعایت کرد تا به عوارض ناشی از پر مصرف آن دچار نشوید.
تاثیر شیره افرا در کاهش کلسترول خون
شیره افرا را می‌توان فراتر از یک شیرین کننده طبیعی به حساب آورد که در گیاه پزشکی نیز وجود دارد. این صمغ بخاطر ویژگی‌های خاصی که دارد، نقش مهمی در بهبود سلامتی انسان ایفا می‌کند. این محصول طبیعی هم باعث کاهش کلسترول بد (LDL) می‌شود، هم به تنهایی پتانسیل پیشگیری از التهاب کبدی را نیز دارد.
همانطور که می‌دانید کلسترول بد خون، از عوامل اصلی بیماری‌های قلبی و سکته‌های مغزی به حساب می‌آید. بنابراین کنترل سطح کلسترول در خون در پیشگیری از بسیاری از بیماری‌های مرتبط با سنین بالا موثر خواهد بود. به همین دلیل است که می‌گوییم شیره افرا یک ماده طبیعی شفابخش کلسترول می‌باشد.
اثر شیره افرا بر سلامت مغز
تحقیقات جدیدی که در مورد تاثیر شیره افرا بر سلامت مغز انجام شده به نتایج هیجان انگیزی در مورد این نوع صمغ رسیده‌اند. مطالعات نشان داده‌اند که این نوع صمغ گیاهی در پیشگیری از تغییر شکل نادرست انواع پروتئین‌های مغزی نقش ویژه‌ای دارد.
این تغییرات می‌توانند منجر به بیماری‌های دسته نورودژنراتیو همچون آلزایمر و پارکینسون شوند. همچنین ترکیبات آنتی اکسیدانی و دیگر عناصر موجود در شیره افرا باعث کاهش ابتلای افراد به این بیماری یا تاخیر در بروز آن می‌شود.
جمع‌بندی
در این مقاله در مورد انواع شیره یا صمغ گیاهان و درختان صحبت کردیم. گفتیم بسیاری از شیره گیاهان خواص درمانی دارند و از آن‌ها می‌توان برای پیشگیری یا درمان بیماری‌های مختلف استفاده کرد.
همچنین برخی از انواع صمغ‌ها خوراکی هستند و از آن‌ها برای درمان موثر برخی مشکلات سلامتی می‌توان استفاده کرد. اگر در مورد نحوه یا میزان استفاده از صمغ گیاهان سوالی داشتید، حتما با کارشناسان ما تماس بگیرید.